- Αραβική χερσόνησος
- Χερσόνησος (3.000.000 τ. χλμ., 48.000.000 κάτ. το 2000) της νοτιοδυτικής Ασίας, περιοχή άξενη και ανεξιχνίαστη, που για πολύ καιρό εξακολούθησε να περιβάλλεται από μυστήριο, όπως και οι κάτοικοί της, οι Άραβες. Γιαζιράτ αλ Αράμπ (νησί των νομάδων) την αποκαλούν οι βεδουίνοι, θέλοντας πιο πολύ να τονίσουν τα χαρακτηριστικά των λαών της παρά να καθορίσουν τη γεωγραφική της διαμόρφωση.
Ορίζεται στα Δ από τη στενή και βαθιά λεκάνη της Ερυθράς θάλασσας, στα ΝΑ από την Αραβική θάλασσα και στα Α από τον Αραβικό ή Περσικό κόλπο και από τον κόλπο του Ομάν. Τα βόρεια όριά της δεν είναι σαφώς καθορισμένα, επειδή η Α.χ. συνδέεται σε μεγάλο πλάτος με την ασιατική ήπειρο· γενικά όμως έχει επικρατήσει να θεωρούνται ως βόρειες ακραίες περιοχές της η μεσοποταμιακή και η συρολιβανική. Ο πληθυσμός της αποτελείται στη μεγαλύτερη πλειοψηφία του από Άραβες και έχει θρησκεία τον μωαμεθανισμό.
Στο σύνολό της η περιοχή έχει τη μορφή τραπεζοειδούς υψιπέδου με ανυψωμένες δυτικές παρυφές και με πλαγιές χαμηλές προς τον Περσικό κόλπο και τη Μεσοποταμία. Το έδαφός της αποτελείται από παλαιοκρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, όπως γνεύσιοι και γρανίτες, τα οποία καλύπτονται κατά ένα μέρος από οριζόντια στρώματα ασβεστόλιθων και ψαμμιτών, ανάμεσα από τα οποία αναδύονται εδώ και εκεί ηφαιστειογενείς ράχες. Το μεγαλύτερο ύψος παρατηρείται κατά μήκος της δυτικής πλευράς και κυμαίνεται γύρω στα 3.000 μ. Στο εσωτερικό εκτείνεται μια σειρά βραχωδών και εκτεταμένων οροπεδίων που εναλλάσσονται με ερημικούς και αμμώδεις χερσότοπους. Το υψίπεδο κατεβαίνει απότομα σαν πραγματικό τείχος προς την Ερυθρά θάλασσα και η παράκτια πεδιάδα στην περιοχή αυτή είναι πάρα πολύ στενή και κάποτε ανύπαρκτη·οι ακτές προς την Αραβική θάλασσα και τον Περσικό κόλπο είναι κυρίως χαμηλές και αμμώδεις.
Το κλίμα της Α.χ. είναι από τα πιο θερμά και τραχιά στον κόσμο· οι διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας είναι εξαιρετικά μεγάλες, ειδικά πάνω στα βουνά και τα οροπέδια του εσωτερικού, όπου μπορεί να κυμαίνονται μεταξύ 40-45°C πάνω από το μηδέν και 5-8°C κάτω από το μηδέν. Οι βροχοπτώσεις, σχετικά άφθονες μόνο κατά μήκος της νοτιοδυτικής ακτής, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες στο εσωτερικό, όπου μπορεί να περάσουν και χρόνια χωρίς να πέσει ούτε μία σταγόνα βροχής. Δεν υπάρχει συνεπώς κανονικό δίκτυο υδάτινων ρευμάτων, αλλά μόνο τα ουϊντιάν(ξηρές κοίτες χειμάρρων), που σαρώνονται από ορμητικές πλημμύρες και μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα έχουν νερό. Οι βροχές που πέφτουν στα βουνά τροφοδοτούν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα που αναδύεται στις οάσεις και επιτρέπει την ύπαρξη αραιής βλάστησης.
Οι επισφαλείς αυτές κλιματολογικές συνθήκες περιορίζουν αποκλειστικά στις παράκτιες λωρίδες τις δυνατότητες ανάπτυξης της γεωργίας της περιοχής, ενώ στο εσωτερικό μεγάλο μέρος του εδάφους καλύπτεται από στεπική βλάστηση. Ο πραγματικός πλούτος της Α.χ. είναι το πετρέλαιο, το οποίο έχει μεταμορφώσει φτωχές χώρες σε πλούσιες ζώνες, που για την κατοχή τους συναγωνίζονται οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίων. Η Aramco εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα της Σαουδικής Αραβίας. Αγγλικές, αμερικανικές, γαλλικές και ιαπωνικές εταιρείες έχουν εγκατασταθεί στο Μπαχρέιν, στο Κατάρ και στην Ακτή των Πειρατών. Σημαντικά διυλιστήρια πετρελαίου λειτουργούν στο Μένα αλ-Αχμαντί (Κουβέιτ) και στο Ρας Τανούρα (Σαουδική Αραβία).
Από πολιτική άποψη η Α.χ. χωρίζεται στα εξής κράτη (κατά σειρά πληθυσμού): Σαουδική Αραβία, Υεμένη, Ομάν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Κουβέιτ και Μπαχρέιν. Υπάρχουν επιπλέον δύο ουδέτερες ζώνες, η μία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράκ, η άλλη μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Κουβέιτ· η δεύτερη είναι πολύ σημαντική, επειδή διαθέτει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου.
Από τα νησιά που περιβάλλουν την εκτεταμένη περιοχή της Α.χ. κυριότερα είναι τα νησιά Φαραζάν, Καμαράν και Περίμ στην Ερυθρά θάλασσα, τα νησιά Κούρια Μούρια και Μασιρά στον Ινδικό ωκεανό, και το Μπαχρέιν και τα νησιά που βρίσκονται στην Ακτή των Πειρατών στον Περσικό κόλπο.
Τοπίο του Κουβέιτ στο ΝΑ άκρο της Αραβικής χερσονήσου (φωτ. Sef).
Dictionary of Greek. 2013.